I jest, nowy Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej (SOOO), który zwraca uwagę na depresję poporodową. Warto omówić zaburzenia psychiczne pojawiające się u niektórych kobiet w ciąży i w połogu.
Zaburzenia psychiczne związane z ciążą i połogiem to (podaję również, ilu procent pacjentek to dotyka):
• Smutek/przygnębienie poporodowe (40-60%)
• Zaburzenia depresyjne (7-13%),
o Zaburzenia depresyjne poporodowe (7-30%)
• Choroba afektywna dwubiegunowa (1-1,5%)
• Hipomania poporodowa (10-20%)
• Psychoza poporodowa (0,5%)
• Zaburzenia lękowe (uogólnione, fobie np. tokofobia)
• Zaburzenia snu
• Zaburzenia odżywania
• Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
• i inne
Co to jest depresja?
Epizod depresyjny według ICD-10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych)
Przez minimum 2 tygodnie przynajmniej 2 z poniższych objawów:
- Nastrój obniżony w stopniu nieprawidłowym dla danej osoby, przez większość dnia i prawie każdego dnia,
- utrata zainteresowań i radości,
- zmniejszenie energii lub zwiększone męczenie się.
(oraz dodatkowo mogą pojawić się)
- Spadek zaufania lub szacunku do samego siebie,
- Nieracjonalne wyrzuty sumienia lub nieuzasadnione poczucie winy,
- Nawracające myśli o śmierci lub samobójstwie, albo zachowania samobójcze,
- Zmniejszona zdolność myślenia lub koncentracji uwagi,
- Zmiany aktywności psychoruchowej (pobudzenie/ zahamowanie)
- Zaburzenia snu (bezsenność, problem z zasypianiem, budzeniem się, itp.)
- Zaburzenia apetytu
Depresja okołoporodowa/poporodowa
perinatal lub postpartum/postnatal/peurperal depression
Kiedy:
w pierwszym roku po porodzie (występuje jeszcze przed nim i utrzymuje się po urodzeniu dziecka )
Uwaga: w ciąży i połogu naturalne jest być zmęczoną, niedospaną
Początek skryty, objawy są powolne, nie zwracają uwagi,
a przecież istnieje ryzyko rozwoju ciężkiej depresji lub samobójstwa!
Kobieta w depresji poporodowej
Jaka jest: np. wycofana, płaczliwa, napięta
Co czuje:
- CIERPIENIE
- napięcie
- niska samoocena, poczucie małej atrakcyjności
- trudności/brak możliwości w sprawowaniu opieki nad dzieckiem
- Czuje się winna, że zawodzi siebie, dziecko, rodzinę
- Czuje się złą matką
- Obsesyjnie boi się skrzywdzenia dziecka, martwi się nadmiernie o stan zdrowia dziecka
- Lub ma myśli natrętne dotyczących skrzywdzenia siebie lub dziecka
Co robi:
- Płacze
- Ma problemy ze snem (śpi za mało lub za dużo)
- Ma trudności w okazywaniu pozytywnych emocji osobom bliskim
- Unika kontaktów z innymi ludźmi
- Nie może się skupić/skoncentrować
- Niechętnie ujawnia objawy
- (bo stygmatyzujemy choroby psychiczne;
społeczeństwo uważa, że macierzyństwo jest szczęśliwe) - Może nie zgłaszać się na umówione wcześniej wizyty
- Ma problem z podjęciem najprostszych decyzji
- (uwaga na podejmowanie ważnych decyzji życiowych)
Oczywiście, nie wszystkie objawy muszą wystąpić naraz, wystarczy kilka.
Czynniki ryzyka depresji poporodowej
Na jakie pacjentki należy zwrócić szczególną uwagę?
- Bardzo ważny wywiad psychiatryczny:
- epizody depresyjne! ,
- poporodowe,
- zespół napięcia przedmiesiączkowego,
- jakakolwiek diagnoza psychiatryczna,
- zaburzenia lękowe
- epizody depresyjne! ,
- Poród przedwczesny/ dziecko o niskiej masie urodzeniowej
- Bezrobotne
- Choroby przewlekłe
- Wsparcie społeczne niewystarczające, zwłaszcza w związku
- Osobowość neurotyczna
Często mówi się o depresji poporodowej. A przecież w ciąży też te objawy mogą się pojawić.
Smutek poporodowy
maternal/maternity//postpartum/postnatal/peurperal blues/sadness syndrome, ‘baby blues’
- Zespół łagodnych objawów zaburzeń nastroju
- w ciągu pierwszych 3–5 dni połogu
- czas trwania: od kilku godzin do 10 dni
- zwykle ustępuje samoistnie
- prawdopodobny czynnik ryzyka depresji poporodowej lub poporodowych zaburzeń lękowych
- Maternal blues wydaje się być bardziej właściwą nazwą, bo przecież nie objawia się u dziecka.
Objawy smutku poporodowego
- umiarkowane obniżenie nastroju
- dysforia (przejawiająca się w drażliwości, napięciu oraz nadmiernej wrażliwości na bodźce)
- niestabilność emocjonalna
- płaczliwość
- nastawienie hipochondryczne
- zaburzenia koncentracji uwagi
- ból głowy
- zmniejszenie łaknienia
- uczucie wrogości wobec partnera
Psychoza poporodowa
postpartum psychosis
• najpoważniejszy i najrzadszy stan,
• nagły, gwałtowny, objawy narastają bardzo szybko
- u ok.0,1-2 % kobiet
• szerokie pojęcie :
– zaburzenia nastroju (depresja i manie) z objawami psychotycznymi
– schizofrenia
– psychozy spowodowane np. zakażeniem, brakiem wit. B 12, zaburzeniami tarczycy).
Głębokie zaburzenia psychiczne:
• dezorientacja
• omamy (halucynacje), czyli fałszywe spostrzeżenia zmysłowe
• urojenia, czyli fałszywe przekonania
• wahania nastroju
• bezsennośćPrzykłady zaburzeń :
• urojeniowe przekonania o popełnionym przewinieniu, czekającej karze, chorobie;
• zachowania dziwaczne,
• omamy słuchowe, wzrokowe,
• przesadna religijność.
Realne zagrożenie samobójstwem!
Dzieciobójstwo dotyka 4% kobiet z psychozą poporodową
Manifestacja wyprzedzająca choroby afektywnej dwubiegunowej
Wymaga hospitalizacji, intensywnego nadzoru leczenia
Hipomania poporodowa
postpartum hypomania, 'baby pinks’
- To najsłabiej poznane zaburzenie,
- Jakby przeciwność „baby bluesa”.
- Uważa się, też że może być manifestacją choroby afektywnej dwubiegunowej (w której na jednym biegunie – depresja, a na drugim – mania).
- Stan może być pożądany przez dzisiejsze społeczeństwo – stąd trudno go rozpoznać i diagnozować.
- Do objawów w hipomanii poporodowej zalicza się
- Drażliwość
- Zwiększoną aktywność
- Wielomówność
- Gonitwa myśli
- Zmniejszona zapotrzebowanie na sen.
Teoretycznie nie zaburza funkcjonowania człowieka.
Rozpoznanie u pacjentki jest ważne z powodu tego, że jest bardziej narażona na depresję poporodową.
Czym jest hipomania?
Epizod hipomaniakalny w ICD -10
- dłużej utrzymująca się „poprawa” nastroju,
- zwiększenie energii i aktywności
- wzmożone samopoczucie dotyczące wydolności fizycznej i psychicznej „mogę wszystko”
- gadatliwość,
- spoufalanie się,
- wzmożenie popędu seksualnego
To skrót z moich wykładów z Konferencji Interdyscyplinarnej „Macierzyństwo krok po kroku” (23.05.2018, Gdańsk) oraz z Konferencji ProMama (05.04.2013, Gdańsk).
Pamiętajcie, nie piszę tego po to, aby Was straszyć. Chciałabym Was uczulić na to, co może się już działo, dzieje lub może się zdarzyć u Was lub u Waszych bliskich lub znanych Wam osób.
Ja sama przeszłam „baby bluesa„. Płakałam kilka dni po porodzie. Wiem, że w takiej sytuacji wsparcie rodziny jest bezcenne.
W następnym artykule o stresie poporodowym (jako PTSD), zaburzeniach lękowych, narzędzia i wiele innych ciekawych tematów.
Literatura:
Haran C, van Driel M, Mitchell BL, Brodribb WE. Clinical guidelines for postpartum women and infants in primary care-a systematic review. BMC Pregnancy Childbirth. 2014;14:51.
Cox JL, Holden JM, Sagovsky R. Detection of postnatal depression. Development of the 10-item Edinburgh Postnatal Depression Scale. Br J Psychiatry. 1987;150:782–6.
Kroenke K, Spitzer RL, Williams JB. The PHQ-9: validity of a brief depression severity measure. J Gen Intern Med. 2001 Sep;16(9):606–13.
Maliszewska K, Bidzan M, Swiatkowska-Freund M, Preis K. Medical and psychosocial determinants of risk of postpartum depression: a cross-sectional study. Acta Neuropsychiatr. 2017 May;1–9.
Maliszewska K, Bidzan M, Swiatkowska-Freund M, Preis K. Personality type, social support and other correlates of risk for affective disorders in early puerperium. Ginekol Pol. 2016;87(12):814–9.
Jaeschke R, Siwek M, Dudek D. Poporodowe zaburzenia nastroju – update 2012.Postpartum mood disorders – update 2012. Neuropsychiatr i Neuropsychol. 2012;7(3):113–21.
Myers ER, Aubuchon-Endsley N, Bastian LA, Gierisch JM, Kemper AR, Swamy GK, et al. Efficacy and Safety of Screening for Postpartum Depression. Rockville MD; 2013.
Koszewska I. O depresji w ciąży i po porodzie. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2010. 150 p.
Matthey S. Are we overpathologising motherhood? J Affect Disord. 2010 Jan;120(1–3):263–6.
Borysewicz K. Edynburska skala depresji poporodowej. Postępy Psychiatr i Neurol. 2000;9:71–7.
Kossakowska K. Kwestionariusz rozpoznawania objawów depresji poporodowej – polska adaptacja i psychometryczna ocena kwestionariusza Postpartum Depression Screening Scale ( PDSS ). Postępy Psychiatr i Neurol. 2012;21(2):123–9.
Hanley J., Zaburzenia psychiczne w ciąży i połogu, Wrocław, Elsevier, 2012
